Minggu 4 : Jurnal Refleksi

Assalamualaikum dan selamat sejahtera....


Terlebih dahulu saya ingin mengucapkan terima kasih kepada Encik Amran kerana setiap minggu pengajaran dan pembelajaran yang dipelajari semakin menarik. Kuliah pada kali ini adalah berkaitan dengan wayang kulit yang mana wayang kulit ini terkenal di negeri Kedah dan juga Kelantan. Kuliah pada minggu ini adalah berkisarkan kepada jenis wayang kulit, alat-alat muzik wayang kulit dan perbezaan antara wayang kulit.

Persembahan wayang kulit ini merupakan persembahan yang berasaskan kepada permainan bayang yang mana ia dimainkan dengan menggunakan pancaran cahaya yang disempurnakan dengan suara tok dalang serta iringan muzik. Menurut Boon Jong Fook (2007), wayang kulit adalah seni kepandaian manusia yang sememangnya tersebar luar ke merata tempat melintasi benua dunia. Hal ini kerana wayang kulit sudah mencapai tahap globalisasi yang lebih awal dari internet. Selain di Negeri China dan India, ia juga boleh ditemui di tempat-tempat lain seperti di Jepun, Turki, Rusia, England dan Perancis serta di rantau Asia Tenggara seperti di Indonesia, Malaysia, Thailand, Kemboja dan Burma.

Terdapat 4 jenis wayang kulit iaitu wayang kulit Jawa atau Purwa, wayang kulit gedek, wayang kulit Melayu dan wayang kulit Kelantan. Wayang kulit Jawa atau Purwa ini disampaikan dalam bahasa Jawa dengan diselitkan bahasa Melayu tempatan. Wayang kulit Jawa atau Purwa ini boleh didapati di bahagian selatan Pantai Barat Semenanjung Malaysia yang mana ia popular di negeri Johor. Manakala wayang kulit gedek pula disampaikan dalam bahasa Thai dan bahasa Melayu tempatan. Wayang kulit gedek ini dipercayai mempunyai pengaruh Nang Talung dari Thai Selatan. Wayang kulit gedek ini popular di negeri Kedah dan Perlis. Manakala wayang kulit Melayu pula, ia disampaikan dalam bahasa Melayu dan dipercayai mempunyai pengaruh Jawa. Wayang kulit ini popular di negeri-negeri Pantai Timur. Seterusnya ialah wayang kulit Kelantan yang mana ia disampaikan dalam bahasa Melayu loghat Kelantan. Wayang kulit ini dipercayai mempunyai pengaruh Pattani di Selatan Thai dan ia popular di negeri Kelantan.

Alat-alat muzik yang mengiringi permainan wayang kulit Jawa atau Purwa di panggil gamelan dan nadanya pula slendro. Antaranya ialah gong agong – 1 buah, gong suwukan – 1 buah, kempul – 5 biji, gender – 1 atau 2 set, slentem – 1 set, saron demung – 1 set, saron barung – 1 set, saron penerus – 1 set, gambang – 1 set, bonang – 2 set (barung dan penerus), rebab – 1 batang dan gendang – 3 biji (gede, wayangan dan ketipung).  Alat-alat muzik yang digunakan dalam wayang kulit gedek ialah serunai – 1 batang (kalau di negeri Kedah, serunai yang digunakan ialah jenis serunai tempatan), geduk – 1 buah (Klong that), gedombak – 2 buah (Thon), canang – 2 biji dan kesi kecil – 1 pasang (Cing).  Alat-alat muzik yang digunakan dalam wayang kulit Melayu ialah gong - 2 buah (setaraf dengan bunyi kempul dalam gamelan Jawa), canang - 6 biji (disebut juga sebagai kelenangan), mong – 1 biji, kesi – 3 pasang (2 set penahan dan 1 set pengicah), gendang – 2 biji (ibu dan anak) dan rebab – 1 batang (bertali dua).  Alat-alat muzik yang digunakan dalam wayang kulit Kelantan ialah tetawak (gong) - 2 biji (ibu dan anak), canang - 1 pasang (ibu dan anak), kesi - 2 pasang (penahan dan pengincah), gedang - 2 biji (ibu dan anak), geduk - 2 biji (ibu dan anak), gedombak - 2 biji (peningkah dan pembawa), mong - 1 biji (sebagai alat tambahan sahaja, walaubagaimanapun ia mustahak juga jika dikehendaki memainkan lagu-lagu tertentu), serunai - 2 batang (serunai besar dan serunai nyanyi) dan pemetek - 1 buah (alat ini digunakan sebagai mengganti suara perintah dalang dan sebagai alat bantu kesan bunyi.










Perbezaan antara wayang kulit ialah dari segi bentuk patung dan juga alat-alat muzik yang digunakan dalam permainan wayang kulit tersebut. Dari segi bentuk patung, wayang kulit Jawa atau Purwa ia dipengaruhi dari Jawa, kedua-dua sendi bergerak, kedudukan mengiring dan mengekalkan ciri asal perpakaian. Manakala bentuk patung bagi wayang kulit gedek ialah ia dipengaruhi dari Siam, satu sendi sahaja bergerak, kedudukannya menghadap dan mengekalkan ciri asal perpakaian. Bagi bentuk patung wayang kulit Melayu ialah ia dipengaruhi dari Jawa, kedua-dua sendi bergerak, kedudukan mengiring dan mengekalkan ciri asal perpakaian. Seterusnya, bentuk patung bagi wayang kulit Kelantan ialah ia dipengaruhi dari Siam, satu sendi sahaja bergerak, kedudukan mengiring dan mengekalkan ciri asal perpakaian. Perbezaan dari segi alat muziknya pula ialah wayang kulit Jawa atau Purwa ini menggunakan set gamelan Jawa, wayang kulit gedek menggunakan serunai, geduk, gedombak, canang, kesi kecil dan cing, wayang kulit Melayu menggunakan gong, canang, mong, kesi, gendang dan rebab serta wayang kulit Kelantan pula menggunakan tetawak (gong), canang, kesi, gedang, geduk, gedombak, mong, serunai dan pemetek.

Semoga anda terhibur dengan video wayang kulit ini....


Wayang kulit Kelantan :

Wayang kulit Gedek :






Wayang kulit animasi :